Wcześniactwo i rozwój dziecka przedwcześnie urodzonego

Czym jest wcześniactwo?

Wcześniactwo występuje wtedy, gdy dziecko rodzi się między 22 a 37 tygodniem ciąży. Wiąże się ono z szeregiem wyzwań zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. W grupie wcześniaków można wyróżnić skrajnie niedojrzałe noworodki, których utrzymanie przy życiu stanowi ogromne wyzwanie (są to dzieci urodzone przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży z masą ciała poniżej 1000 gramów) oraz te, które rodzą się blisko terminu (między 34 a 37 tygodniem ciąży).

Wyróżnia się następujący podział wcześniaków określający stopień zaawansowania wcześniactwa:

• bardzo skrajne wcześniactwo – między 22 a 28 tygodniem ciąży,
• skrajne wcześniactwo – między 28 a 32 tygodniem ciąży,
• późne wcześniactwo – między 32 a 37 tygodniem ciąży.

W przypadkach, gdy trudno jest dokładnie określić czas trwania ciąży, przydatne może być kryterium wagi urodzeniowej noworodka. Dzieci, których masa ciała wynosi poniżej 2500 g, najczęściej uważane są za wcześniaki. Należy jednak pamiętać, że w pewnym odsetku przypadków może to dotyczyć również noworodków urodzonych w terminie, ale o niższej masie ciała, niż wynikałoby to z oczekiwanego czasu trwania ciąży, ze względu na opóźnienie w rozwoju wewnątrzmacicznym.

Wcześniactwo – przyczyny

Przyczyny wcześniactwa mogą być zróżnicowane. Czasami jest ono wynikiem problemów zdrowotnych matki, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy infekcje. Czynniki środowiskowe, takie jak niewłaściwa dieta, nadużywanie substancji toksycznych lub stres, mogą również przyczynić się do przedwczesnego porodu. Innymi przyczynami wcześniactwa mogą być wady anatomiczne macicy lub jej szyjki, infekcje układu moczowego, nadmierna aktywność fizyczna w ciąży, wielopłodowość, a także wystąpienie wcześniactwa u matki. W niektórych sytuacjach lekarz może podjąć decyzję o wcześniejszym wywołaniu porodu. Dochodzi do tego tylko w niewielkim odsetku przypadków, gdy istnieje zidentyfikowane zagrożenie dla zdrowia i życia zarówno matki, jak i dziecka. Decyzja ta jest podejmowana na podstawie dokładnej oceny stanu zdrowia kobiety i rozwoju płodu, mając na celu maksymalne zminimalizowanie ryzyka oraz zapewnienie najlepszych perspektyw dla przyszłego potomstwa.

Ocena dojrzałości morfologicznej

Oznaki wcześniactwa mogą być widoczne zaraz po urodzeniu lub rozwijać się w późniejszym okresie. Po przyjściu na świat dziecko jest poddawane ocenie dojrzałości morfologicznej, która pozwala stwierdzić, czy jest ono wcześniakiem. Istnieje kilka cech, które na to wskazują:

• obecność mazi płodowej – zanika ona dopiero około 36 tygodnia ciąży,
• meszek płodowy – normalnie zanika on w okolicach 28 tygodnia ciąży, jednak u wcześniaków może być nadal widoczny,
• małżowina uszna może być pozbawiona chrząstki przed 34 tygodniem ciąży,
• zstępowanie jąder do moszny u płodów męskich następuje dopiero około 37 tygodnia ciąży,
• cienka skóra i niedorozwinięta tkanka tłuszczowa podskórna.

Lekarz podczas badania noworodka zwraca także uwagę na cechy neurologiczne. Noworodek donoszony ma zgięte kończyny w stawach, przypominające pozycję żabki. Natomiast u wcześniaka kończyny są wyprostowane. Kąt zgięcia dłoni wynosi ponad 90 stopni, a kąt podkolanowy – 180 stopni.

Problemy wcześniaków

Wcześniactwo może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych. Niska masa urodzeniowa i niedojrzałość narządów mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń oddechowych, problemów z trawieniem i przemianą materii czy infekcji. Infekcje, takie jak zapalenie płuc, zakażenie uogólnione (sepsa) czy martwicze zapalenie jelit, mogą być wynikiem niedostatecznej odporności oraz konieczności podjęcia procedur medycznych, niezbędnych do ratowania życia, ale jednocześnie naruszających naturalne bariery ochronne organizmu dziecka. Wcześniaki są również bardziej narażone na problemy ze wzrokiem i słuchem, a także na zaburzenia rozwoju neurologicznego.

Jak wygląda pielęgnacja wcześniaka?

Wcześniaki często wymagają hospitalizacji na oddziale intensywnej opieki neonatologicznej, gdzie są pod stałą kontrolą lekarzy i pielęgniarek. Podstawowym aspektem pielęgnacji wcześniej urodzonego dziecka jest zapewnienie mu odpowiedniego odżywienia. Ta grupa może mieć trudności z karmieniem piersią lub butelką ze względu na niewystarczająco silne zasysanie. W takich przypadkach stosuje się żywienie dojelitowe, w którym mleko matki lub te modyfikowane podawane jest przez sondę do żołądka. Równie ważna kwestia to pielęgnacja skóry. W tym celu aplikuje się produkty, które są bezpieczne od pierwszego dnia życia i które przeszły rygorystyczne procedury jakości i skuteczności. Dodatkowo stosuje się inkubatory lub ciepłe otoczenie, aby utrzymać odpowiednią temperaturę ciała malucha.

Wcześniactwo a rozwój dziecka

Wcześniactwo jest stanem, który wymaga długotrwałej opieki i wsparcia zarówno ze strony rodziców, jak i specjalistów medycznych. Dzieci wcześniacze są bardziej narażone na wystąpienie pewnych problemów zdrowotnych i opóźnień w rozwoju, dlatego ważne jest, aby zapewnić im odpowiednią opiekę medyczną i wsparcie. Największe ryzyko chorób występuje u dzieci zaliczanych do grupy ekstremalnego wcześniactwa. Wymagają one stałej opieki medycznej, aby przede wszystkim zwiększyć swoje szanse na przeżycie. W przypadku noworodków urodzonych przedwcześnie istotne jest dokonanie korekty wieku (zwanej wiekiem skorygowanym), która polega na odjęciu liczby tygodni, o które wcześniej urodziło się dziecko od jego wieku metrykalnego. Konieczne jest także dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia w porównaniu do noworodków donoszonych. Rozwój wcześniaków cechuje się okresami intensywnego postępu oraz spowolnienia w zakresie rozwoju psychoruchowego.

Wcześniactwo bywa trudnym tematem i doświadczeniem zarówno dla rodziców, jak i samego dziecka, dlatego niezwykle ważne jest, aby opiekunowie otrzymali wsparcie emocjonalne i informacyjne, by mogli zrozumieć i sprostać wyzwaniom związanym z opieką nad wcześniej urodzonym maluchem.