Programowanie żywieniowe we wczesnym okresie życia

Programowanie żywieniowe – czym jest?

Programowanie żywieniowe (z ang. Early-life Nutritional Programming, w skrócie ENP), to koncepcja oparta na badaniach związanych z wpływem warunków żywieniowych we wczesnym okresie życia na zdrowie i rozwój dziecka w późniejszym okresie jego życia.

Epigenetyka, czyli nauka o tym, jak czynniki środowiskowe i zachowanie wpływają na ekspresję genów bez zmian w sekwencji DNA, wyjaśnia, w jaki sposób warunki żywieniowe mogą mieć wpływ na rozwój zdrowia w przyszłości. Mechanizmy epigenetyczne, najbardziej aktywne w najwcześniejszych fazach życia, pozwalają organizmowi adaptować się do zmieniających się warunków zewnętrznych, w tym do dostarczanych substancji odżywczych. Dlatego właśnie odpowiednie odżywianie w okresie prenatalnym i wczesnym dzieciństwie, czyli programowanie żywieniowe, może mieć kluczowe znaczenie dla zdrowia i długoterminowego rozwoju dziecka.

Badania, prowadzone między innymi przez D. Bakera, podkreślają związek między niedożywieniem płodów w pierwszych dwóch trymestrach ciąży a zwiększonym ryzykiem otyłości, chorób serca czy udarów mózgu w późniejszym życiu. Programowanie żywieniowe sugeruje, że prawidłowe odżywianie się w okresie ciąży i wczesnego dzieciństwa, może kształtować zdrowie dziecka w późniejszym życiu.

Dlaczego programowanie żywieniowe jest takie ważne?

Zdrowe nawyki żywieniowe mają kluczowe znaczenie dla ogólnego zdrowia fizycznego i psychicznego. W ciągu pierwszych 1000 dni, czyli od poczęcia do około 3. roku życia, organizm dziecka przechodzi intensywny okres rozwoju, który ma fundamentalne znaczenie dla jego zdrowia w przyszłości. W tym okresie kształtuje się jego odporność, rozwija się mózg, układ nerwowy i kostny. Dlatego właśnie tak istotne jest zapewnienie mu jak najlepszej jakości żywności, która będzie wspierała jego przyszłe zdrowie. To właśnie w tym czasie składniki pokarmowe przyjmowane przez dziecko mają znaczący wpływ na jego zdrowie i dobrostan przez całe życie.

Naukowcy wykazali, że niewłaściwe odżywianie się, we wczesnym dzieciństwie może poważnie przyczynić się do powstawania problemów zdrowotnych w późniejszym życiu. Istnieje związek między stanem zdrowia w chwili narodzin a ryzykiem zachorowania na choroby cywilizacyjne, takie jak otyłość, cukrzyca typu 2 czy choroby układu krążenia. Badania te jednoznacznie potwierdzają, że właściwe odżywianie w okresie prenatalnym, laktacji i pierwszych latach życia dziecka ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania wielu problemom zdrowotnym.

Jak kształtować nawyki żywieniowe przed 1. rokiem życia?

Istnieje kilka kluczowych kroków, które rodzice mogą podjąć, aby wspierać prawidłowy rozwój żywieniowy swojego dziecka w tym okresie.

1. Karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym

Najważniejszym elementem żywienia niemowląt w pierwszym roku życia jest karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym. Mleko matki dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz substancji ochronnych, które wspierają rozwój układu odpornościowego dziecka. Jeśli z jakiegoś powodu nie jest możliwe karmienie piersią, należy sięgnąć po odpowiednie mleko modyfikowane, które zapewni dziecku równie ważne składniki odżywcze.

2. Stopniowe wprowadzanie stałych pokarmów

Rozszerzanie diety dziecka powinno odbywać się stopniowo i zgodnie z zaleceniami dotyczącymi żywienia niemowląt. Świadome i planowane wprowadzanie nowych pokarmów pozwoli uniknąć problemów związanych z nietolerancją pokarmową i alergiami. Jako pierwsze pokarmy stałe powinno się wprowadzać różnego rodzaju warzywa, ponieważ mają one trudniejszy smak do zaakceptowania niż owoce. Włączenie ich jako pierwszych do diety może zwiększyć szanse na to, że dziecko będzie chętniej po nie sięgało w przyszłości.

3. Wybór zdrowych i zróżnicowanych posiłków

Podczas wprowadzania stałych pokarmów do diety dziecka warto dbać o to, aby jego posiłki były zdrowe, zróżnicowane i bogate w niezbędne składniki odżywcze. Odpowiednio zbilansowana dieta powinna zawierać różne grupy produktów, takie jak warzywa, owoce, produkty zbożowe, białka roślinne i zwierzęce oraz tłuszcze roślinne.

4. Ograniczenie cukru i soli

Należy unikać dodatkowego dosładzania posiłków oraz dodawania soli do potraw dla niemowląt. Cukry naturalnie występujące w produktach mlecznych i owocach wystarczą. Podobnie, sól nie jest zalecana w diecie niemowlęcia, dlatego warto przyzwyczajać dziecko do naturalnych smaków od najmłodszych lat.

5. Odpowiedni dobór produktów

Decydując się na tzw. dania gotowe dla dzieci, przy ich doborze należy zwracać uwagę na ich skład i jakość. Produkt powinien być przeznaczony dla odpowiedniego wieku dziecka i spełniać rygorystyczne normy jakościowe.

Oprócz tego ważną kwestią jest spożywanie posiłków w ustalonych godzinach. Należy też unikać przekąsek pomiędzy nimi, które mogą prowadzić do zaburzeń apetytu i niezdrowych nawyków żywieniowych. Wartościowe zwyczaje wykształcone we wczesnym okresie życia dziecka będą przynosić korzyści przez całe jego życie.