Rozwój wcześniaka – jak wygląda?

Kim jest wcześniak? Definicja i przyczyny wcześniactwa

Wcześniakiem nazywa się dziecko urodzone między 22. a 37. tygodniem ciąży. Pod względem wieku ciążowego wyróżnia się ekstremalnie skrajne wcześniactwo (poród nastąpił między 23. a 27. tygodniem ciąży), skrajne wcześniactwo (poród nastąpił między 28. a 31. tygodniem ciąży), średnie oraz późne wcześniactwo (poród nastąpił między 32. a 36. tygodniem ciąży).

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje wcześniactwo także na podstawie masy urodzeniowej. Wyróżnia się wtedy: ekstremalnie małą urodzeniową masę ciała (ELBW – masa ciała równa lub poniżej 1 kg, ale powyżej 0,75 kg), bardzo niską masę urodzeniową (VLBW – masa ciała równa lub poniżej 1,5 kg, ale powyżej 1 kg) oraz niską masę urodzeniową (LBW – masa ciała równa lub poniżej 2,5 kg, ale powyżej 1,5 kg). A jak często rodzą się wcześniaki? Statystyki wskazują, że stanowią one 6-7% wszystkich urodzeń.

Jakie są przyczyny wcześniactwa?

Przyczyny wcześniactwa mogą być różne. Czynniki ryzyka przyczyniające się do wystąpienia przedwczesnego porodu dostrzegalne po stronie matki, to na przykład:

• wiek kobiety (poniżej 20 lat oraz powyżej 35 lat),
• wady wrodzone macicy, przebyty poród przedwczesny w poprzedniej ciąży, za krótka przerwa pomiędzy kolejnymi ciążami,
• wykonywanie przez ciężarną ciężkiej pracy fizycznej,
• stresujący tryb życia, zła dieta i niedożywienie, sięganie po używki (np. alkohol, papierosy, czy narkotyki),
• stan zdrowia matki (np. choroby zakaźne albo choroby przewlekłe takie jak: nadciśnienie tętnicze, niedoczynność tarczycy lub cukrzyca)

Natomiast przyczyny wcześniactwa ze strony płodu to między innymi: ciąża wielopłodowa, wielowodzie, wady wrodzone płodu, infekcja wewnątrzmaciczna, przedwczesne odklejenie łożyska albo łożysko przodujące.

Objawy wcześniactwa

Warto też nieco bliżej przyjrzeć się objawom wcześniactwa, które zależą od tego, jak wcześnie dziecko przyszło na świat. Na tej liście można umieścić na przykład: niedobór wzrostu oraz masy ciała, niewystarczające rozwinięcie układu oddechowego oraz  niedojrzałość układu pokarmowego, brak odruchu ssania, zaczerwienioną, cienką i delikatną skórę z nierozwiniętą tkanką tłuszczową podskórną, ciało pokryte mazią i meszkiem płodowym, przedłużona żółtaczka noworodków, pozbawioną chrząstki małżowinę uszną, wyprostowane kończyny (rączki i nóżki) w momencie narodzin oraz niezstąpione do moszny jądra u chłopców.

Dzieci urodzone przedwcześnie wymagają szczególnej opieki. Przejawem tego jest chociażby fakt, że ze względu na niewydolność mechanizmów termoregulacyjnych, początek swojego życia poza organizmem matki muszą spędzić w inkubatorze, czyli urządzeniu zapewniającym odpowiednią temperaturę oraz wilgotność, tworząc tym samym możliwe do kontrolowania warunki zewnętrze pozwalające na podtrzymywanie procesów życiowych oraz prawidłowy rozwój i wzrost wcześniaka.

Jakie są najczęstsze problemy zdrowotne wcześniaków?

Dzieci urodzone przed czasem narażone są na wiele chorób. Problemy zdrowotne, z jakimi mogą borykać się wcześniaki, to na przykład: zaburzenia oddychania (na przykład bezdech wcześniaków albo dysplazja oskrzelowo-płucna), zaburzenia słuchu, zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej (choroba metaboliczna kości), krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego, przedłużona żółtaczka noworodków, przetrwałe nadciśnienie płucne (PPHN), choroba refluksowa przełyku, niedokrwistość, zakażenia oportunistyczne, zaburzenia termoregulacji, martwicze zapalenie jelit (NEC), retinopatia wcześniaków (choroba niedojrzałej siatkówki) i inne patologie wzroku, uszkodzenie mózgu określane jako leukomalacja okołokomorowa, wzmożone napięcie mięśni, wady postawy oraz przetrwały przewód tętniczy (PDA).

Ponadto, w pierwszych miesiącach życia zwiększa się podatność wcześniaka na infekcje, ponieważ jego układ odpornościowy nie jest w pełni ukształtowany. Istnieje też prawdopodobieństwo, że wystąpią opóźnienia w rozwoju poznawczym i emocjonalnym dziecka. Wcześniaki (zarówno w trakcie pobytu w szpitalu, jak i po powrocie do domu) powinny być otoczone profesjonalną opieką medyczną w wykonaniu specjalistów z różnych dziedzin.

Mało tego należy podkreślić, że wcześniactwo bezpośrednio oddziałuje na przyszłość, wywołując określone konsekwencje. W dorosłym życiu dzieci urodzone przedwcześnie są bardziej narażone na wystąpienie schorzeń takich jak: nadwaga, cukrzyca, czy nadciśnienie tętnicze.

Jak wygląda prawidłowy proces rozwoju wcześniaka?

Zgodnie z obowiązującymi aktualnie zaleceniami, szczególną opiekę nad wcześniakiem (uwzględniającą zwłaszcza systematyczne kontrolowanie stanu zdrowia oraz regularne monitorowanie postępów rozwojowych dostrzegalnych na różnych poziomach) trzeba sprawować aż do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia (czasami można spotkać się ze stanowiskiem, że ma ona trwać aż do ósmego roku życia) wieku skorygowanego, a więc liczonego od planowanego terminu porodu. Na przestrzeni tego czasu maluch dzięki wsparciu lekarzy i rodziców ma możliwość stopniowo się rozwijać, osiągać kolejne kamienie milowe oraz podejmować próby zrównania się z rówieśnikami, którzy terminowo przyszli na świat.

Oczywiście przy tym wszystkim należy pamiętać, że każde dziecko ma swoje niepowtarzalne tempo rozwoju – bez względu na to, czy urodziło się w terminie, czy też jest wcześniakiem. Obowiązkiem rodziców jest zatem obserwowanie zachowania swojej pociechy, aby w razie pojawienia się ewentualnych nieprawidłowości w porę zareagować. Co w przypadku wcześniaka powinno zaniepokoić? Będzie to między innymi utrata nabytych już umiejętności, brak apetytu, kłopoty ze snem, asymetria ułożeniowa, jak również wszelkie sygnały mogące świadczyć o zaburzeniach słuchu, wzroku, czy równowagi. Zawsze należy wtedy zwrócić się po poradę do specjalisty, który rozwieje wszelkie wątpliwości i wskaże, jakie kroki trzeba uczynić w następnej kolejności, aby zadbać o to, jak rozwija się wcześniak.

Źródła:

1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/noworodek-i-wczesniak-profilaktyka-zdrowia
2. https://orka.sejm.gov.pl/opinie9.nsf/nazwa/853_20230125/$file/853_20230125.pdf
3. https://mamotoja.pl/niemowle/wczesniak/wczesniak-przyczny-objawy-rozwoj-pielegnacja-28352-r1/
4. https://www.emc-sa.pl/dla-pacjentow/blog/wczesniactwo-a-rozwoj-dziecka-17-listopada-swiatowym-dniem-wczesniaka