Niemowlęta i sen: przewodnik dla rodzica na okres pierwszego roku życia dziecka

Cykle snu noworodka i niemowlęcia

Oczywiście cykl i harmonogram snu Twojego malucha będą się zmieniać wraz z wiekiem. Sen noworodka trwa około 50 minut i można w nim wyróżnić 3 fazy:

• Zasypianie
• Niespokojny sen
• Spokojny sen

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko dużo się rusza podczas snu… to normalne! Faza niespokojnego snu stanowi większość tego cyklu (między 50 a 60 %). To czas, kiedy się porusza, ssie kciuk lub smoczek, a nawet delikatnie pochrapuje podczas snu. Ustaje to około 2-3 miesiąca życia.

Cykl snu małych dzieci (od miesiąca do pierwszego roku życia) wydaje się trwać ok. 70 minut i jest podzielony na 4 fazy:

• Zasypianie
• Sen paradoksalny („REM”)
• Sen wolnofalowy („nie-REM”)
• Głęboki sen wolnofalowy

Po 6 miesiącach cykle będą stopniowo wzrastać i wydłużać się.

Usypianie dziecka

Jaka jest właściwa pozycja do spania?

Wszyscy eksperci są co do tego zgodni: zalecają, aby noworodki spały na plecach przez pierwsze kilka miesięcy (ta pozycja zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej o 50 %) - nawet jeśli masz wrażenie, że Twojemu dziecku jest wygodniej na brzuszku, gdy jest do Ciebie przytulone. Mniej więcej od 6 miesiąca życia maluch będzie mógł samodzielnie przewracać się na drugi bok i niejednokrotnie zastaniesz go leżącego na brzuchu, nawet jeśli do snu odłożyłaś go na plecki. Nie martw się, kiedy dziecko zacznie robić to samodzielnie – jest to również czas, kiedy ta pozycja staje się mniej ryzykowna.

Jaki materac dla niemowlaka jest najlepszy?

Wybierz twardy materac (ich twardość różni się od materacy dla dorosłych), dokładnie dopasowany do wymiarów łóżeczka. Dobierz też odpowiednie prześcieradło (uchroni materac w razie przecieknięcia pieluchy).

Czy maluszek może spać z pluszakiem lub cienkim kocykiem?

W pierwszych tygodniach życia dziecka, wszystko czego potrzebuje (oprócz piżamki lub body) to śpiwór. Pluszaki, poduszki, czy kołderki, w żaden sposób nie przyczynią się do lepszej jakości snu, bo maluch może je przysunąć do buzi i nie być w stanie samodzielnie ich zdjąć.

Czy dzieci boją się ciemności?

Nie! Ten lęk pojawia się dopiero w wieku około 2 lat, kiedy maluch stopniowo staje się bardziej świadomy rozstania z Tobą, kiedy rozwija się jego wyobraźnia itd. Dlatego początkowo, bez wahania możesz zostawić malucha w pokoju ze zgaszonym światłem.

Ile snu potrzebuje dziecko w pierwszym roku życia?

Jak możesz sobie wyobrazić, w pierwszym roku życia potrzeby snu maluszka znacznie się zmieniają. Stopniowo będzie bardziej stawał się bardziej aktywny, a różnica między dniem a nocą stanie się dla niego bardziej oczywista.

Ile śpi dziecko?

Noworodki śpią od 14 do 18 godzin dziennie (niestety nie ciągiem, więc odpoczynek rodziców, którzy mogliby w tym czasie się zregenerować, raczej nie będzie wchodził w grę) z cyklami snu, które mogą wahać się od 30 minut do 2 godzin, a nawet więcej w przypadku niektórych niemowląt. Noworodki nie rozróżniają dnia od nocy, a nawet mogą spać dłużej w ciągu dnia. Nawiasem mówiąc, u niemowląt da się już zauważyć przejawy preferencji w zakresie długości snu - niektóre z nich to od małego małe śpiochy, a inne wręcz przeciwnie.

W wieku od 1 do 3 miesięcy da się zauważyć wydłużenie snu maluszka od 2 do 3 godzin z rzędu, a jego zegar  do biologiczny zaczyna ustawiać się na tryb 24 godzinny. Dziecko na etapie 4 - 12 miesiąca życia będzie spało od 12 do 15 godzin na dobę. Stopniowo wykazuje wzorce snu i rodzice są w stanie przewidzieć, kiedy będzie potrzebowało snu. Oprócz nocnego snu, do około 6 miesiąca życia, dziecko potrzebuje też 3 drzemek w ciągu dnia (jedna rano, kolejna po południu i ostatnia na koniec dnia), a w kolejnych miesiącach 2 drzemki (jedna rano i jedna po południu). Kiedy maluch skończy 4. miesiąc życia, zaczyna też samodzielnie zasypiać i potrafi wrócić do snu po przebudzeniu się. Oczywiście nie oznacza to, że od 4. miesiąca życia będzie spał spokojnie, nie budząc Cię w nocy (zbyt piękne, aby mogło być prawdziwe!).

Czy małe dziecko odróżnia dzień od nocy?

Noworodki nie rozróżniają jeszcze dnia od nocy. Tuż po przyjściu na świat ich zegar biologiczny (umożliwiający regulację czasu czuwania i snu) nie jest jeszcze zsynchronizowany. Około 8 - 10 tygodnia życia dziecko potrafi odróżnić dzień od nocy. Około 5 - 6 miesiąca życia malucha rodzice są w stanie rozpocząć rutynę spania, aby ułatwić mu fazę zasypiania. Powtarzanie tych samych schematów i działań każdej nocy lub przed pójściem spać pomoże dziecku zrozumieć ciąg przyczynowo – skutkowy, czyli odczytywać sygnały i następujące po sobie sytuacje.

W jakim wieku dziecko przesypia całą noc?

To pytanie nurtuje każdego rodzica! Trzeci miesiąc życia dziecka jest często długo oczekiwanym kamieniem milowym dla pozbawionych snu rodziców. W tym wieku dziecko zwykle waży lub przekracza 5 kg – to wystarczająca waga, która pozwala przetrwać całą noc między posiłkami.

Jak pomóc dziecku zasnąć?

Aby pomóc dziecku zasnąć, pomocne może być rozpoczęcie rutyny snu, jak wyjaśnia Emmanuelle Rigeade, autorka jednego z poradników dla rodziców: „Upewnij się, że otoczenie Twojego dziecka zapewnia mu spokój i poczucie bezpieczeństwa. Dbaj o bliskość i przytulanie w ciągu pierwszych kilku miesięcy, a następnie dostosuj otoczenie na sprzyjające codziennej rutynie”. Wdrażanie rutyny snu ma oczywiście sens u kilkumiesięcznych dzieci, ale utulenie w ramionach sprawdzi się zawsze! 

Kiedy dziecko zaczyna zasypiać bardziej samodzielnie?

Od około 6 miesiąca życia dziecko jest podatne na towarzystwo przytulanki i istnienie rutyny. Dzięki powtarzającym się próbom spania w swoim łóżeczku, maluch stopniowo odkrywa, jak zasypiać bardziej samodzielnie sięgając po obecność rodzica rzadziej lub w zależności od potrzeb (ząbkowanie, choroba lub reakcja na to, co wydarzyło się w ciągu dnia).

Jak sprawić, by zasypianie nie trwało zbyt długo?

Wieczorna rutyna to zestaw wyciszających momentów, które rozpoczynają się na długo wcześniej, niż moment kładzenia dziecka do łóżka - powrót do domu, miło spędzony czas, kąpiel, czas na zabawę, czy posiłki, działają jak regulujące punkty orientacyjne dla dziecka, przygotowujące je na to, co będzie dalej.

Rytuał przed snem pozwala nastroić dziecko na czas separacji i łagodniej wprowadzić je w przejście między czasem, kiedy jesteście razem, a czasem, kiedy dziecko idzie spać do swojego łóżeczka. Elementy typowe dla takiego rytuału, to:

• Przebieranie się w piżamkę, zmiana pieluszki
• Zmiana atmosfery (zasłonięcie rolet, przyciemnienie świateł, ściszenie głosu)
• Emocje: przytulanie, opowiadanie historii, masaż

Czas wieczornych rytuałów powinien być tak zorganizowany, aby dziecko zrozumiało ich znaczenie. Ważne, aby nastąpiło to w odpowiednim momencie – jeśli to możliwe, tuż przed pierwszymi oznakami zmęczenia u maluszka. Sekret skutecznej rutyny snu polega na konsekwencji – powtarzana codziennie sprawi, że dziecko będzie znajdowało wskazówki i kojarzyło daną chwilę z kolejnym krokiem. Przygotowanie do drzemki będzie się różnić od przygotowania do nocy. Po wieczornej kąpieli możesz zrobić maluszkowi delikatny, niezbyt długi masaż, a następnie ułożyć go w piżamie i śpiworku. Następnie przytul go po raz ostatni w ciemności, w jego pokoju, szepcząc mu „dobranoc”.

A co z usypianiem na rękach?

W pierwszych miesiącach życia, dziecko jest zagubione i próbuje odnaleźć to, co znało od 9 miesięcy: bliskość, ciepło, ruch i bycie razem - łatwiej zasnąć w ramionach rodziców i to jest całkowicie normalne. Według Emmanuelle Rigeade jeśli chodzi o rodzicielstwo nie ma zero-jedynkowych zaleceń w kwestiach wychowania, czy kształtowania nawyków, dlatego utulanie dziecka do snu w ramionach to indywidualna sprawa rodziców i dziecka. Niestety, nie istnieje też złota recepta na to, kiedy położyć dziecko spać by przespało ono całą noc, jednak ogólnie rzecz biorąc, od 6 miesiąca życia kładzenie dziecka do łóżka między godziną 19:00 a 20:30 pomoże mu się zorientować i znaleźć rytm.

Skąd wiedzieć, czy to odpowiednia pora na sen?

Jeśli harmonogramy drzemki (lub pory spania) dziecka nie są jeszcze całkowicie ustalone, niektóre oznaki pomagają wychwycić moment, kiedy dziecko potrzebuje snu. Oczywiście, ziewnięcie, przecieranie oczek, czy płacz i pojękiwanie raczej nie budzą wątpliwości co do tego, że to właściwy moment na sen, ale bywa i tak, że dziecko wydaje się być w świetnej formie, chociaż tak naprawdę jest już pora spania. Zwykle, jeśli zauważysz, że maluch ma lekko łzawiące oczy, często mruga lub pociera nosek czy uszy, oznacza to czas na drzemkę.

Warto wiedzieć: spróbuj położyć dziecko do łóżka w ciągu 10 minut od pierwszych oznak zmęczenia, aby pomóc mu zasnąć. Jeśli jest zbyt zdenerwowany lub przegapił swój cykl snu, odłożenie go do łóżka w nadziei na szybkie zaśnięcie może być trudne.

Jak stawić czoła wieczornemu płaczowi?

Jest wieczór, Twoje dziecko jest czyste i nakarmione, widać, że jest zmęczone, ale nic go nie uspokaja? Ta sytuacja, dobrze znana rodzicom, jest całkowicie normalna: jest to płacz wieczorny, zwany także „wieczornym wyładowaniem”. Dziecko używa płaczu, aby wyrazić siebie i uwolnić to, co mogło się zdarzyć w ciągu dnia.

Rada Emmanuelle Rigeade: „Pozwól dziecku popłakać i nie próbuj go uciszać za wszelką cenę. Przytulanie, kołysanie, noszenie powinno ułatwić jego uspokojenie. Postaraj się stworzyć łagodną i spokojną atmosferę, włącz spokojną muzykę i kołysz dziecko. Pamiętaj, aby w razie potrzeby, robić przerwy i nie wahaj się odłożyć malucha na kilka minut, jeśli jest to dla Ciebie zbyt trudne. Spróbuj wyjść z pokoju, aby wziąć głęboki oddech, napić się wody, aby móc wrócić i poczuć się bardziej gotowa na płacz”. Nie zaleca się jednak pozwalania dziecku płakać bez udzielenia mu uspokajającej odpowiedzi w postaci obecności.

Dlaczego dzieci budzą się w nocy?

Chociaż nie jest niespodzianką, że noworodek lub niemowlę budzi rodziców w nocy, może się zdarzyć, że będziesz się zastanawiać, jaki jest naprawdę tego powód. Czy jest głodne? Czy jest mu zimno? Czy czuje się samotne? Czy się boi? Czy ma pełną pieluszkę? Tak wiele pytań, na które czasami trudno nam znaleźć odpowiedź…To normalne, że przez pierwszych kilka miesięcy niemowlęta budzą się w nocy, ponieważ ich cykle snu są krótkie i towarzyszy im potrzeba nocnego jedzenia. Wraz z wiekiem rodzice są w stanie zaobserwować, w jakich okolicznościach dziecko się wybudza i potrafią odpowiednio zareagować, by przywrócić mu komfort i poczucie spokoju.

Warto wiedzieć: Niemowlęta łatwiej zasypiają samodzielnie, jeśli wcześniej były przyzwyczajone do leżenia w łóżeczku.

Czym jest dług snu?

Podobnie jak dorośli, dzieci również mogą odczuwać dyskomfort z powodu braku odpoczynku, który może narastać w ciągu dni, a nawet tygodni. W takim przypadku zauważysz, że dziecko będzie miało coraz większe trudności z zasypianiem. Może się to wydawać sprzeczne, ale im bardziej dziecko jest zmęczone… tym trudniej będzie mu zasnąć. Co należy zrobić w takim przypadku? Ustal rutynę przed snem z regularnymi harmonogramami, aby pomóc dziecku znaleźć lub odzyskać orientację, a jeśli jest na to jeszcze za małe, pamiętaj, aby baczniej mu się przyglądać i wychwycić oznaki zmęczenia. Warto też uzmysłowić sobie, że pozbawianie dziecka snu w ciągu dnia, aby lepiej spało w nocy, nie jest zalecane, ponieważ paradoksalnie, zbyt zmęczonemu trudniej będzie zasnąć w nocy. Dopiero po 3. roku życia dłuższa drzemka w ciągu dnia może wpłynąć na sen w nocy.