Cholestaza ciążowa - wpływ, objawy, leczenie

Spis treść:

1. Co to jest cholestaza ciążowa?
2. Objawy cholestazy ciążowej – jak rozpoznać, że coś jest nie tak?
3. Przyczyny cholestazy ciążowej
4. Diagnostyka – jak rozpoznać cholestazę ciążową?
5. Leczenie cholestazy ciążowej
6. Cholestaza ciążowa a ryzyko dla dziecka
7. Dieta i styl życia przy cholestazie ciążowej
8. Profilaktyka – jak zmniejszyć ryzyko?

Co to jest cholestaza ciążowa?

Cholestaza ciążowa to schorzenie wątroby, które najczęściej pojawia się w trzecim trymestrze ciąży. Może sprawić, że przepływ żółci w Twoim organizmie zostanie zaburzony. W żółci, która normalnie pomaga w trawieniu, zaczynają pojawiać się substancje, które, zamiast pomóc w trawieniu, zaczynają sprawiać problemy, zwłaszcza skórze. Zatrzymująca się w ciele żółć i kwasy żółciowe mogą powodować uczucie intensywnego świądu i inne, mniej przyjemne objawy.

Może wydawać się niegroźna, ale może też wiązać się z ryzykiem poważniejszych problemów, dlatego warto o niej wiedzieć, by móc wcześnie zareagować i zminimalizować ryzyko dla siebie i maluszka.

Objawy cholestazy ciążowej – jak rozpoznać, że coś jest nie tak?

Wiedza o tym, jak rozpoznać cholestazę ciążową, to pierwszy krok ku temu, by nie dać się jej zaskoczyć i aby móc odpowiednio wcześnie zareagować. Objawy mogą się różnić, ale najczęściej dotyczą skóry i układu trawiennego. Często głównym objawem jest:

• Intensywny, uporczywy świąd skóry, który nasila się w nocy. Zaczyna się najczęściej na dłoniach i stopach, ale może rozprzestrzenić się na całe ciało. To uczucie, które może odbierać Ci spokój i komfort.
• Ciemny mocz – jeśli zauważysz, że Twój mocz jest ciemniejszy niż zwykle, mimo odpowiedniego nawodnienia, to może być pierwszy sygnał, że coś zaczyna się dziać w organizmie.
• Jasne, odbarwione stolce – zmiany w kolorze stolca mogą wynikać z niewłaściwego przepływu żółci.
• Zmęczenie, osłabienie – ciąża już sama w sobie może być wyczerpująca, ale jeśli czujesz się bardziej zmęczona niż zazwyczaj, a energia Cię opuszcza, może to być znak, że organizm walczy z cholestazą. 
• Zażółcenie skóry i błon śluzowych (w rzadkich przypadkach) – może obejmować różne części ciała, w tym białka oczu. Ten objaw, zwany żółtaczką, pojawia się gdy poziom bilirubiny we krwi jest podwyższony.

Przyczyny cholestazy ciążowej – co sprawia, że zachorujesz?

Większe ryzyko zachorowania występuje jeśli:

• Cholestaza występowała już w Twojej rodzinie – skłonności genetyczne mogą być czynnikiem predysponującym, a ryzyko wzrasta nawet do 60% w kolejnych ciążach, jeśli wcześniej chorowałaś na cholestazę.
• Ciąża mnoga – gdy nosisz więcej niż jedno dziecko. Twoje ciało może być bardziej obciążone, co może sprzyjać pojawieniu się tej choroby. Wyższy poziom hormonów ciążowych w przypadku ciąży mnogiej zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia cholestazy.
• Masz problemy z wątroby – wcześniejsze schorzenia, jak np. zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby czy kamica pęcherzyka żółciowego, mogą predysponować Cię do cholestazy. Szczególnie ważne jest monitorowanie stanu wątroby, jeśli wcześniej występowały u Ciebie problemy z tym narządem.
• Zaburzenia metaboliczne – jeśli w ciąży pojawiła się cukrzyca ciążowa lub inne problemy związane z metabolizmem, również mogą być czynnikiem ryzyka. Dodatkowo, wiek powyżej 35 lat oraz zabiegi in vitro mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia cholestazy.
• Wcześniejsze choroby układu pokarmowego – historia chorób dróg żółciowych lub przebyte wirusowe zapalenie wątroby typu C mogą znacząco zwiększyć ryzyko wystąpienia cholestazy w czasie ciąży.

Diagnostyka – jak rozpoznać cholestazę ciążową?

Wizyta u lekarza to zawsze pierwszy krok. Gdy pojawią się niepokojące objawy, szczególnie uporczywy świąd skóry, lekarz może zlecić kompleksową diagnostykę, która obejmuje:

• Badania krwi, w tym:
  • Poziom kwasów żółciowych (kluczowy parametr diagnostyczny, wartości powyżej 10 mikromoli/L potwierdzają cholestazę)
  • Próby wątrobowe (ALT, AST, które informują o stanie komórek wątroby)
  • Poziom bilirubiny całkowitej
  • Fosfataza alkaliczna (ALP)
  • GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza)
• USG wątroby – badanie ultrasonograficzne pozwala ocenić stan wątroby i dróg żółciowych, a także wykluczyć inne przyczyny dolegliwości, takie jak kamica żółciowa.
• Monitorowanie stanu dziecka – jeśli cholestaza ciążowa jest potwierdzona, lekarz wdraża ścisły nadzór nad zdrowiem maluszka poprzez:
  • Regularne badania KTG (2-3 razy w tygodniu)
  • Szczegółowe USG z oceną przepływów w naczyniach pępowinowych
  • Kontrolę ilości płynu owodniowego
  • Ocenę wzrastania płodu
• Regularne kontrole parametrów – w przypadku potwierdzenia choroby, badania są powtarzane co 1-2 tygodnie, aby monitorować postęp choroby i skuteczność leczenia.

Leczenie cholestazy ciążowej – co robić, gdy choroba już wystąpi?

Gdy już wiesz, że chorujesz na cholestazę ciążową, nie martw się – masz opcje! Istnieją skuteczne metody leczenia, które pozwalają złagodzić objawy i zmniejszyć ryzyko dla Ciebie i Twojego dziecka:

• Kwas ursodeoksycholowy – podstawowy lek stosowany w leczeniu cholestazy, który poprawia przepływ żółci i zmniejsza stężenie kwasów żółciowych we krwi. Jest bezpieczny zarówno dla Ciebie, jak i dla maluszka, a dawkowanie ustala lekarz indywidualnie (zazwyczaj 10-15 mg/kg masy ciała na dobę).
• Suplementacja witaminowa, szczególnie:
  • Witamina K – kluczowa dla prawidłowego krzepnięcia krwi
  • Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E) – ich wchłanianie może być zaburzone przez cholestazę
• Monitorowanie stanu płodu:
  • Regularne badania KTG (2-3 razy w tygodniu)
  • USG z oceną przepływów
  • Systematyczna kontrola poziomu kwasów żółciowych
  • Badanie aktywności enzymów wątrobowych
• Leczenie wspomagające:
  • Leki przeciwświądowe w przypadku nasilonego świądu
  • Odpoczynek i unikanie sytuacji stresowych
  • W niektórych przypadkach rozważenie wcześniejszego zakończenia ciąży (po 36-37 tygodniu), jeśli parametry biochemiczne znacząco się pogorszą

Cholestaza ciążowa a ryzyko dla dziecka – co warto wiedzieć?

Cholestaza ciążowa może wiązać się z pewnymi zagrożeniami dla maluszka. W skrajnych przypadkach, jeśli choroba nie jest leczona, może prowadzić do:

• Przedwczesnego porodu – ciąża może wymagać zakończenia przed 37. tygodniem, aby uniknąć zagrożenia dla zdrowia dziecka. Ryzyko porodu przedwczesnego występuje nawet w 60% przypadków cholestazy ciążowej.
• Niedotlenienia płodu – zaburzenia przepływu żółci mogą prowadzić do problemów z dotlenieniem maluszka. To może skutkować zaburzeniami rozwoju neurologicznego i zwiększonym ryzykiem powikłań okołoporodowych.
• Obumarcia wewnątrzmacicznego – w najcięższych przypadkach choroba może powodować obumarcie płodu. Ryzyko to wzrasta wraz ze stężeniem kwasów żółciowych we krwi matki i może sięgać 1-4% przypadków.
• Zaburzeń rytmu serca płodu – podwyższony poziom kwasów żółciowych może wpływać na pracę serca dziecka, powodując bradykardię (spowolnienie akcji serca) występującą w około 14% przypadków.
• Zespołu aspiracji smółki – zwiększone jest ryzyko przedwczesnego oddania smółki do wód płodowych, co może prowadzić do poważnych komplikacji oddechowych u noworodka.

Właściwe monitorowanie i leczenie cholestazy znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia tych powikłań. Dlatego tak ważne są regularne kontrole lekarskie i ścisłe przestrzeganie zaleceń specjalisty podczas całej ciąży.

Dieta i styl życia przy cholestazie ciążowej – jak zadbać o siebie i maluszka w tym trudnym czasie?

Twoje ciało przechodzi przez ogromne zmiany, dlatego odpowiednia dieta i styl życia są kluczowe dla Twojego zdrowia i rozwoju dziecka:

• Unikaj tłustych potraw – jedz lekkie posiłki, bogate w warzywa, błonnik, a także witaminy i minerały. Wybieraj potrawy gotowane, pieczone lub duszone zamiast smażonych. Szczególnie ważne są produkty bogate w selen, który wspiera prawidłowy przebieg ciąży.
• Pij dużo wody – utrzymanie odpowiedniego poziomu nawodnienia jest bardzo ważne. Staraj się wypijać minimum 2 litry wody dziennie, najlepiej niegazowanej. Unikaj słodzonych napojów i soków.
• Zrezygnuj z alkoholu i kofeiny – te substancje mogą obciążyć Twoje wątrobę, która już teraz ma dużo pracy. Ogranicz również spożycie mocnej herbaty i napojów energetycznych.
• Dbaj o aktywność fizyczną – staraj się codziennie wykonywać delikatne ćwiczenia, np. spacerować. Regularna aktywność poprawia krążenie i samopoczucie. Pamiętaj jednak, by nie przemęczać organizmu.
• Jedz regularnie – spożywaj 5-6 mniejszych posiłków dziennie zamiast 2-3 dużych. Pomoże to odciążyć wątrobę i ułatwi trawienie.
• Zadbaj o witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – szczególną uwagę zwróć na witaminy A, D, E i K, których wchłanianie może być zaburzone przez cholestazę. Skonsultuj z lekarzem ewentualną suplementację.
• Wprowadź techniki relaksacyjne – stres może nasilać objawy cholestazy, dlatego ważne jest znalezienie sposobów na wyciszenie i odpoczynek. Możesz spróbować jogi dla ciężarnych, medytacji lub technik oddechowych.

Profilaktyka – jak zmniejszyć ryzyko?

Chociaż cholestazie ciążowej nie można całkowicie zapobiec, istnieje wiele sposobów na zmniejszenie ryzyka jej wystąpienia. Najważniejsze jest prowadzenie zdrowego trybu życia i regularna kontrola stanu zdrowia:

• Regularne badania kontrolne – wykonuj wszystkie zalecane badania w ciąży, szczególnie jeśli należysz do grupy podwyższonego ryzyka (np. cholestaza występowała w rodzinie lub w poprzedniej ciąży)
• Zdrowa, zbilansowana dieta – unikaj ciężkostrawnych, tłustych potraw, które mogą obciążać wątrobę. Wybieraj lekkostrawne posiłki bogate w błonnik i witaminy
• Odpowiednie nawodnienie – pij minimum 2 litry wody dziennie, co pomoże w prawidłowym funkcjonowaniu wątroby
• Umiarkowana aktywność fizyczna – regularne, łagodne ćwiczenia poprawiają krążenie i metabolizm
• Zarządzanie stresem – stosuj techniki relaksacyjne i unikaj sytuacji stresowych, które mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu

Pamiętaj, że jeśli kiedykolwiek poczujesz jakiekolwiek niepokojące objawy, szczególnie uporczywy świąd skóry, natychmiast skonsultuj się z lekarzem. Wczesne wykrycie i leczenie cholestazy znacząco zmniejsza ryzyko powikłań dla Ciebie i Twojego dziecka.

Źródła:

1. Williamson, C., & Geenes, V. (2014). Intrahepatic cholestasis of pregnancy. Obstetrics & Gynecology, 124(1), 120-133.
2.  Milkiewicz, P. (2010). Cholestaza ciążowa-wybrane aspekty. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 2(1), 10-13.