Jak rozpoznać żółtaczkę u noworodka?

Żółtaczka noworodkowa to jedno z najczęstszych zjawisk obserwowanych u noworodków, które nierzadko budzi niepokój wśród świeżo upieczonych rodziców. Choć zazwyczaj jest to naturalna i powszechna reakcja organizmu malucha na zmiany zachodzące po narodzinach, zdarzają się sytuacje, gdy konieczna jest większa czujność, a nawet interwencja medyczna. W Polsce problem ten dotyka od 60 do 80% noworodków. Jak rozpoznać żółtaczkę, kiedy należy się martwić i jakie kroki podjąć? Odpowiadamy w artykule.

Żółtaczka u noworodka – czym jest?

Żółtaczka u noworodka to stan, w którym skóra i białka oczu maluszka przybierają żółtawe zabarwienie. Jest to spowodowane podwyższonym poziomem bilirubiny we krwi. Bilirubina to żółty barwnik, który powstaje w wyniku naturalnego rozpadu czerwonych krwinek. Wątroba jest odpowiedzialna za jego przetwarzanie i wydalanie z organizmu. U noworodków wspomniany organ jest jeszcze niedojrzały i może nie radzić sobie z tym zadaniem w pełni. To prowadzi do kumulacji bilirubiny we krwi i pojawienia się żółtaczki. Istnieją dwa rodzaje żółtaczki u noworodków: fizjologiczna i patologiczna. Ta pierwsza jest łagodna i ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Typ patologiczny może być oznaką poważniejszych problemów zdrowotnych i wymaga leczenia.

Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki u noworodka jest zażółcenie skóry i białek oczu. Intensywność zażółcenia może być różna, od ledwo zauważalnej do bardzo wyraźnej. Ważne jest, aby obserwować maluszka i w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem.

Zażółcenie skóry u noworodka z żółtaczką zaczyna się zwykle od głowy i twarzy, a następnie przechodzi na tułów, ręce i nogi. W przypadku łagodnej odmiany zażółcenie może być widoczne tylko na twarzy i klatce piersiowej. W cięższych przypadkach obejmuje całe ciało, a skóra może przybrać intensywnie żółty lub nawet pomarańczowy kolor.

Zażółcenie białek oczu

Zażółcenie białek oczu (twardówek) to kolejny typowy objaw żółtaczki u noworodka. Białka oczu mogą przybrać żółtawy lub żółto-zielony odcień. Ten objaw jest często łatwiejszy do zauważenia niż zażółcenie skóry, zwłaszcza u dzieci o ciemniejszej karnacji. Oprócz zażółcenia skóry i białek oczu, u noworodka z żółtaczką mogą wystąpić również inne objawy, takie jak senność, osłabienie, problemy z karmieniem czy drażliwość. Jeśli pojawią się inne symptomy niż wcześniej wymienione lub niepokojące okoliczności, należy wykonać dodatkowe badania.

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków zazwyczaj nie jest powodem do niepokoju i ustępuje samoistnie. Są jednak sytuacje, w których żółtaczka może sygnalizować poważniejszy problem i wymaga dodatkowych badań. Mowa wtedy o przyczynach patologicznych. To oznacza to, że przyczyna tkwi nie w niedojrzałości wątroby maluszka, ale w innych czynnikach, takich jak choroby, zakażenia, konflikt serologiczny czy problemy z drogami żółciowymi.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Nie warto zwlekać z wizytą, jeśli:

skóra dziecka jest intensywnie żółta lub pomarańczowa, a zażółcenie obejmuje całe ciało;
żółtaczka utrzymuje się dłużej, niż przewidują wytyczne (żółtaczka fizjologiczna powinna ustąpić samoistnie w ciągu 7-10 dni u noworodków urodzonych o czasie i do 14 dni u wcześniaków);
żółtaczce towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak senność, osłabienie, drażliwość, problemy z karmieniem, szaro-białe stolce lub ciemny mocz.

Przyczyny żółtaczki u noworodków – inne niż fizjologiczne

Do najczęstszych przyczyn żółtaczki o charakterze patologicznym należą:

żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym – niektóre składniki mleka matki mogą utrudniać przetwarzanie bilirubiny przez wątrobę noworodka, co prowadzi do przedłużającej się żółtaczki;
konflikt serologiczny – niezgodność grupy krwi matki i dziecka może powodować niszczenie czerwonych krwinek noworodka oraz wzrost poziomu bilirubiny;
zakażenia – niektóre zakażenia mogą uszkadzać wątrobę i prowadzić do żółtaczki;
choroby wątroby – wrodzone lub nabyte choroby wątroby mogą zaburzać jej funkcjonowanie i powodować żółtaczkę;
zarośnięcie dróg żółciowych – jest to poważna wada wrodzona, która uniemożliwia prawidłowy przepływ żółci i prowadzi do kumulacji bilirubiny w organizmie.

Jeśli lekarz podejrzewa żółtaczkę o charakterze patologicznym, zleci dodatkowe badania, takie jak badania krwi, badanie moczu lub badania obrazowe, aby ustalić jej przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Żółtaczka u wcześniaków – co warto wiedzieć?

Żółtaczka jest znacznie częstsza u wcześniaków niż u noworodków urodzonych o czasie. Dzieje się tak, ponieważ ich wątroba jest jeszcze bardziej niedojrzała i ma trudności z przetwarzaniem bilirubiny. U wcześniaków żółtaczka może pojawić się wcześniej, być bardziej nasilona i utrzymywać się dłużej.

W przypadku wcześniaków, zwłaszcza urodzonych przed 35. tygodniem ciąży, żółtaczka jest traktowana poważniej ze względu na zwiększone ryzyko powikłań neurologicznych. Ich bariera krew-mózg nie jest jeszcze w pełni wykształcona, co oznacza, że bilirubina łatwiej przenika do mózgu i może powodować jego uszkodzenie. Dlatego wcześniaki z żółtaczką wymagają szczególnej opieki i monitorowania poziomu bilirubiny.

W wielu przypadkach wcześniaki z żółtaczką są poddawane fototerapii profilaktycznie, nawet jeśli poziom bilirubiny nie jest bardzo wysoki. Celem jest zapobieganie powikłaniom neurologicznym oraz zapewnienie maluszkowi optymalnych warunków do rozwoju.

Wcześniaki urodzone pomiędzy 34. a 37. tygodniem ciąży, tzw. późne wcześniaki, również wymagają szczególnej uwagi. Chociaż ich ryzyko powikłań neurologicznych jest mniejsze niż u wcześniaków urodzonych wcześniej, to nadal są one bardziej narażone na przedłużającą się lub nadmierną żółtaczkę.

Postępowanie w przypadku żółtaczki u noworodka

W większości przypadków żółtaczka u noworodków ma charakter fizjologiczny i nie wymaga żadnego leczenia. Ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, a to, co można zrobić, to obserwować maluszka i zapewnić mu optymalne warunki do rozwoju. Ważne jest, aby był prawidłowo karmiony i odpowiednio nawadniany. Częste karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym pomaga w szybszym wydalaniu bilirubiny z organizmu.

W przypadku żółtaczki spowodowanej pokarmem kobiecym również nie ma konieczności wprowadzania specjalnego leczenia. Maluszka należy normalnie karmić piersią, ponieważ korzyści z karmienia naturalnego przewyższają ewentualne ryzyko związane z przedłużającą się żółtaczką. W wyjątkowych sytuacjach, gdy poziom bilirubiny jest bardzo wysoki, lekarz może zalecić przerwę w karmieniu piersią na 1-2 dni, aby sprawdzić, czy poziom bilirubiny się zmniejszy.

Jeśli żółtaczka ma charakter patologiczny lub poziom bilirubiny jest bardzo wysoki, konieczne może być wdrożenie leczenia. Najczęściej stosowaną metodę stanowi fototerapia, czyli naświetlanie skóry noworodka specjalną lampą emitującą promieniowanie UV. Taka sesja przyspiesza rozkład bilirubiny i jej wydalanie z organizmu. W rzadkich przypadkach, gdy nie przynosi efektów, niezbędne może okazać się wymienne przetoczenie krwi.

Czy żółtaczka u noworodka może być niebezpieczna?

Wysoki poziom bilirubiny we krwi noworodka może prowadzić do groźnych powikłań neurologicznych. Bilirubina, która w nadmiarze gromadzi się we krwi, może przenikać do mózgu i uszkadzać komórki nerwowe. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do niepełnosprawności intelektualnej, porażenia mózgowego, głuchoty, a nawet padaczki.

Ryzyko powikłań jest większe w przypadku żółtaczki patologicznej, której przyczyny leżą w czynnikach innych niż niedojrzałość wątroby, np. konflikcie serologicznym lub zakażeniu. Dlatego ważne jest, aby w przypadku żółtaczki u noworodka skonsultować się z lekarzem, który oceni stan dziecka i podejmie decyzję o ewentualnym leczeniu.

Czy każde dziecko przechodzi żółtaczkę?

Żółtaczka jest częstym zjawiskiem u noworodków, ale nie oznacza to, że każde dziecko ją przechodzi. U niektórych maluszków poziom bilirubiny może być na tyle niski, że żółtaczka jest niewidoczna lub ledwo zauważalna. Nie ma sposobu, aby przewidzieć, czy u noworodka pojawi się żółtaczka i jak będzie ona nasilona. Czynniki takie jak termin porodu, sposób karmienia oraz ogólny stan zdrowia dziecka mogą wpływać na prawdopodobieństwo wystąpienia żółtaczki, ale nie ma żadnej gwarancji. Ważne jest, aby obserwować noworodka i w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem. Żółtaczka u noworodka to częste zjawisko, które zazwyczaj nie stanowi powodu do niepokoju. Warto jednak wiedzieć, jak rozpoznać objawy żółtaczki i kiedy należy skonsultować się z lekarzem. Pamiętaj, że Twoja czujność i współpraca ze specjalistą pomogą zapewnić Twojemu maluszkowi zdrowy start w życie.

Źródła:

#Wskazówki dla rodziców

Jak rozpoznać żółtaczkę u noworodka?